FırsatOn: Kod Yazma Açlığımın Markaya Dönüşümü

Kod yazma açlığımdan ortaya çıkıp bir markaya ve kendi kendine işleyen ve büyüyen bir projeye dönüşen Fırsaton’un hikayesi 2010’da başlıyor.

Günlük Fırsat sektörünün yükselişi ve sektörle tanışmam

2008’de kurulan, günün fırsatı ve kupon üzerine inovatif bir iş modeli olan Groupon hızla büyüyordu. 2009’da dünya genelinde klonları ve benzer ticari modeli kullanan rakipleri çıkmaya başlamıştı.

Not: “Klon” olarak aynı iş modeline sahip projeleri kastediyorum, negatif algılanmasın.

Aynı dönemde Türkiye’de de ilk örnekleri yayına başladı. 2010’nun ikinci çeyreğine geldiğimizde Türkiye’de 10’dan fazla günlük fırsat sitesi vardı. Çoğu da işi ciddiye alan, gelecek vaadeden startup’lardı.

Eğer Groupon modeliyle tanışmam 2010’nun başında olsaydı belki ben de bir fırsat sitesi açabilirdim. Ama bu sektörü biraz geç farkettim. Eylül 2010’da Groupon modelini ve Türkiye’deki onlarca klonu gördüğümde hemen bir değerlendirme yaptım.

• Sektöre giriş bariyeri çok düşüktü. Bir kaç yüz dolara alınabilen hazır kodlar ile bir günde fırsat sitesi açmak mümkündü.
• Mevcut büyük oyuncular ciddi yatırım yapıyorlardı. Sermayeleri güçlüydü.
• Hemen her hafta yeni bir site açılıyordu. İşin kötüsü, kullanıcılar büyük oyuncular ile yeni ve küçük oyuncuları, bazen de merdiven altı siteleri ayırt edemiyordu. Deneyim olarak çok benzerlerdi.
• İşletmeleri bağlamak için saha satış ekibi gerekiyordu.

Treni kaçırdığımı düşünerek günün fırsatı sitesi açmaktan vazgeçtim. Ama son aylarda artan kod yazma açlığımı gidermeliydim.

FırsatOn’un doğuşu

Fırsat sitelerinin artması ile ziyaretçilerin e-posta kutuları sabah o günün yeni fırsatları ile doluyordu. Farklı siteler farklı fırsatlar sunabiliyordu. Kullanıcıların internette yayınlanan tüm fırsatları takip etmesi çok zordu. Fırsatlar tek bir noktada derlenebilirdi.

Amacım işe yarayan, yazılım tecrübemi kullanabileceğim, kendi kendine işleyebilen bir uygulama yazmaktı. İkinci amacım da VB.NET altyapılı olarak outsource yazılımcıya yaptırdığım RandevuAl’a gerektiğinde müdahale edebilecek kadar VB.NET deneyimi edinmekti.

6 Ekim 2010 akşamı KillerStartups’a bakınırken 2 tane fırsat derleyici (deal aggregator) startup gördüm. Türkiye’de yapan var mı diye baktığımda da bir kaç siteye rastladım. Ayrıca 13 Ekimde Fırsat Avcısı açılıyor diye de bir Adwords reklamı gördüm. Derleyici yazabilirdim. Ama 13 Ekim’den önce açmalıydım!

Hemen aynı gece veritabanını kurdum. Domain arayışına geçtim. Çoğu domain alınmıştı. FırsatSepeti, FırsatBul, Fırsatlar.com için tekliflerde buldundum.

7 Ekim’de FırsatSepeti domaini sahibinden cevap geldi. Satmıyormuş, e-maile cevap döndü ve teşekkür etti.

Fırsatlar.com’a noktadomains üzerinden 100 dolar teklifte bulunmuştum, sabah karşı talep geldi, 14500 dolar! Kolay gelsin deyip, onu da geçtim.

Boş bulduğum FırsatBulucu, FırsatlarınEfendisi ve FırsatUzmanı domainlerini aldım. FırsatBulucu domaini ile ilerlemeye karar verdim.

8 Ekim: Kodu hızla yazıyorum. Ama FırsatBulucu ismine tam ısınamadım. Akşam evde biraz daha domain araştırması yaptım. FırsatMerkezi dolu, FırsatTakipcisi dolu, FirsatAra dolu… hepsi alınmış. Fırsaton? Boş! Bingo! Hem kulağa hoş geliyor hem Groupon’la kafiyeli hem de yeterince kısa bir domain. Hemen aldım. Domain konusunda rahatladım.

11 Ekim 2010’da FırsatOn yayına başladı.

VB.NET ile ilk defa kodladığımı düşünürsek dizayn, ön yüz, arkada çalışan derleyici programı 5 gün içinde hızlı bitirdiğimi düşünüyorum.

13 Ekim’de açılacak denen Fırsat Avcısı, fırsat derleyici site değilmiş. Standart fırsat sitesi olarak başladı. Hızlı yazmam için bana gaz vermiş oldu ve sonrasında da ortaklık yaptığım siteler arasına katıldı.

İlerleyen günlerde e-mail servis sağlayıcı entegrasyonu, iphone uygulaması (outsource), derleyicinin geliştirilmesine odaklandım. Markalaşmak amacıyla FırsatOn’un marka tescil başvurusunu da yaptım.

FırsatOn teknik altyapısı

HTML, CSS pratiğim vardı. O yüzden kullanıcı arayüzünü (interface) hazırlarken zorlanmadım. Herhangi bir framework kullanmadım. Site arayüzünü sıfırdan kodladım.

VB.NET kullandığım kod tarafı ise iki bacaklıydı:

1. Ön yüzü besleyen kod (front-end)
2. Fırsatları derleyen ve yayına hazır duruma getiren arka uygulama (back-end)

FırsatOn’un gücü arkada çalışan fırsat toplayıcı (crawler) ve toplanan verileri yayına hazır hale getiren algoritmalardan ve etkin API kullanımından geliyor.

HTML Agility Pack ve XML Path tekniği ile çok modüler bir crawler yazdım. Böylece yeni bir fırsat sitesinden verileri çekmek için ek olarak en fazla 10-15 dakikalık ayar yeterli oluyordu.

Yazdığım derleyici neler mi yapabiliyordu?

• Web’den ya da RSS feed’den fırsatları toparlayabiliyordu.
• Fırsatları özet sayfasından başlayıp detay sayfasına takip ederek bilgileri bir araya getirebiliyordu. Örneğin RSS feed’den aldığı fırsat başlığını, linki takip edip tekil sayfadan diğer verileri ile birleştirebiliyordu.
• Fırsat resimlerini download edip yayına uygun olacak şekilde tekrar boyutlandırıyordu.
• Cookie gereken durumlarda özel cookie içeriği ile derleme yapabiliyordu.
• İlk versiyonda değil ama daha sonra özel alışveriş sitelerinin fırsatlarını da derleyebilmek için e-postadan fırsatları derleyen bir modül ekledim.

Fırsatları toparladıktan sonra kullanıcı deneyimini ve dağıtım kanallarını artırmak için ek fonksiyonlar yazdım:

• Açıklama içeriklerine göre otomatik kategorilere atayan algoritmalar kurdum. Bu algoritmaların başarı oranı %95’in üstünde. Algoritma ile yakalayamadıklarımı tespit edip kelime listesini genişletip algoritmayı geliştirecek arayüz hazırladım.
• Sosyal medyada yayınlamak üzere içeriklerin Facebook ve Twitter’a uygun hale getirilmesi ve bunların düzenli şekilde ilgili sosyal medya hesaplarına post eden web servisler yazdım. Örneğin Ankara’da güzellik salonu fırsatını Fırsaton’un Ankara için açtığım Twitter hesabından yayınlıyordum. Tabii hepsini Facebook, Twitter API’lerini kullanarak otomatik hale getirdim.
• Benzer şekilde e-posta gruplarının oluşturulması, RSS ile beslenip her sabah otomatik e-postaların ilgi gruplarına göre abonelere gönderilmesi. Burda Mailchimp API kullanarak baya bir modül yazdım.
• Fırsatların çektiği ilgiyi loglayıp buna göre dinamik sıralamalar yapan algoritma yazdım.

Datanın içinde saklı fırsatları bulup değere dönüştürmek

Veri analizi en keyif aldığım şeylerden biri. FırsatOn ile topladığım veriyi de analiz etmeye başladım.

İlk farkettiğim şey, fırsatların kısa süreli olup günlük olarak değişmesi gerekirken yayınlayan fırsat siteleri günlerce bazen haftalarca yayında tutuyordu.

“Acaba iyi fırsat bulmakta zorlanıyorlar mı?” diye düşündüm. İrtibatta olduğum 3-4 fırsat sitesi sahibine Aralık 2010 başında şöyle bir teklifle gittim:

“Eğer ben sizin için işletme/fırsat bulursam bu fırsatların satışından gelen kazancı paylaşır mısınız?”

Hepsi teklifimi olumlu buldu. Tahminim doğru çıkmıştı, fırsata ihtiyaçları vardı. Böylece FırsatOn’un kurumsal bacağı olan Gelir Paylaşımlı Kurumsal Satış Kanalı (B2B Sales Outsourcing) modelini hayata geçirme kararı aldım. Hobi olarak başlayan bir proje bir iş modeline dönüşüyordu.

Kurumsal satış modelini ayrıca anlatacağım. Şimdi dönelim fırsat derleyici (deal-aggregator) projeme.

FırsatOn’un trafiği artıyordu. Ama sabırsızdım. O yüzden Google Adwords reklamları ile trafiği daha da artırmaya karar verdim. Hiç bir gelir modelim olmadığından sadece hobi amaçlı proje için düşük limitli bir Adwords bütçesi ayırdım.

Ocak 2011’de Affiliate Network konsepti ile tanıştım. Türkiye’de de bir kaç network vardı ve bunların içinde en büyüğü olan GelirOrtakları’na yayıncı olarak girdim.

GelirOrtakları bünyesinde benim gibi 3-4 fırsat derleyici yayıncı tarafında yer alıyordu. Reklamveren tarafında da 5-6 fırsat sitesi vardı.

Trafiğimin çok yüksek olmamasına rağmen hedef kitlenin uyuşmasından ve kullanıcı deneyiminin iyi olmasından dolayı dönüşüm oranlarım yüksekti. Fırsat sitelerine benim yönlendirdiğim ziyaretçilerin satın alma oranları %10’un üstündeydi. Bazı sitelerde %20’nin üstüne çıkıyordu.

Adsense gelirleri yaratılan trafiğe göre tatmin edici olmuyor. Adsense reklam geliri için ücretli trafik edinmenin anlamı yok.

Ama dönüşüm oranı yüksekse affiliate gelirleri çok iyi olabiliyor. Bir kaç aylık deneme yaptım.

Her 1 TL’lik reklam harcamamı 1,5 – 2 TL’lik affiliate geliri olarak geri alabildiğimi gördüm. Böylece Adwords reklam bütçemi sürekli artırdım.

Tüm yıl trafiğimin sadece %25’i Adwords reklamlarından geldi. Böylece karlılığımı yüksek tutabildim.

B2B tarafı da büyürken hobi olarak başlayan derleyicinin de karlı hale gelmesi sevindiriciydi. Arbitraj ve affiliate pazarlaması ile hobimi gelir getirici hale getirmiştim.

2011 yılını, 100 binin üzerinde e-posta abonesi, aylık 150 binin üzerinde ziyaretçi ve GelirOrtakları’ndan en çok ciro oluşturan yayıncı ödülüyle kapattım.

%55 tekrar eden ziyaretçi oranı (returning visitor), %45 hemen çıkma oranı (bounce rate), 4:49 dk ortalama oturum süresi gibi tüm önemli metriklerde yüksek etkileşimli, güzel sonuçlar aldım. Hem de fırsat derleyici işini tek başına, ortaksız ya da ekipsiz yapan tek site FırsatOn idi.

Fırsat Sektörünün Çöküşü

2011 Eylül ayına kadar her şey çok güzel gitti.

Sonra mı? Fırsat sektörü gerilemeye başladı.

Öncelikle yaz dönemi tatil fırsatlarıyla iyi kazanan fırsat sitelerinin satışlarının sezonsal olarak düşüşü başladı. Geçici bir yavaşlama olarak düşündü herkes. Yeni siteler açılmaya devam ediyordu.

6 ay kadar büyemeyen fırsat sektöründe ilk çatırdamaları 2012 başında görmeye başladım.

Taşıma suyla, yani sadece reklamla dönen fırsat siteleri, karlılığı yakalayamadığından reklamları kesmeye başladı. Reklamı kesenlerin ziyaretçi trafiği de bıçak gibi kesildi ve sitelerin satışları anında dibe vurdu. Siteler hızla kapanmaya başladı.

Sektörün düşüşünün tek nedeni fırsat siteleri değildi. Müşteri odaklı olmayan işletmeler, fırsatları satın alan beleşçi kitle de tuz biber oldu. Her açından Türkiye’de zor işleyebilecek bir model olduğu belirginleşti.

2011’in sonunda 300’den fazla fırsat sitesi sayarken, (derleyici ve B2B kanalı olduğumdan neredeyse her site yöneticisi ile direkt tanışıklığım oldu) 2012’in sonuna doğru yarısından çoğu kapanmıştı.

Oxford Business Group 2012 yılı Türkiye Raporu‘na bu konuda verdiğim demeç durumu net olarak anlatıyordu.

İşletme sağladığım fırsat sitelerin kapanması ile B2B modelim de gelir getirmez hale geldi. B2B modelimi 2011 senesinin sonuna doğru durdurdum ve FırsatOn ilk hobi konseptim fırsat derleyici olarak kendi halinde yaşamaya başladı.

Google’un yeni bir kural (Bridge Page Policy) ile orjinal içerik üretmeyen aracı sitelerin Adwords reklamı yapmasına izin vermemeye başlamasıyla Adwords reklamlarını Şubat 2012’de durdurdum.

Ağustos 2015’te Groupon’un Türkiye’den çekilmesi Türkiye günün fırsatı sektörünün batışı resmileşmiş oldu. Geriye sadece 3-4 oyuncu kaldı. Derleyicilerin de çoğu kapandı.

2017’de FırsatOn

Üzerinden 6 yıldan fazla geçmesine rağmen ilk gün yazdığım kodların neredeyse tamamı işlevselliğini koruyor. Arka tarafta çalışan kodda neredeyse hiç değişiklik yapmadım.

Ön yüzde, bir kere tasarım değişikliği yaptım. Sonrasında da 2013 yılı başında, mobilin yükselişiyle zorunluluk haline gelen duyarlı (responsive) tasarıma geçirdim.

Farklı işlerle yoğunlaştığımdan FırsatOn’u kendi haline bıraktım. Ciddi derecede ilgilenecek vaktim olmuyor. O yüzden Twitter API gibi değişen API’leri güncellemedim, geri dönüşüne bakıp çok düşük olduğunu görünce sosyal medyaya olan yayınları durdurdum.

Her sabah gönderilen otomatik e-postalar devam ediyor. Yılda bir kere e-posta listemde temizlik yaparak mesajları açmayanları listeden çıkarıp temiz bir liste ile ilerliyorum.

Trafik uzun süre stabil gitti ama orjinal içeriğim olmadığından Google’un her içerik odaklı algoritma güncellemesinden site trafiği negatif etkilendi. Sektörün küçülmesi ile doğru ortantılı ziyaretçi trafiği yavaş yavaş düşüyor.

Bütün bunlara rağmen, yılda 1-2 kez ilgilendiğim bir sitenin tamamen organik olarak ayda 50 binin üzerinde ziyaretçiyi çekiyor olması keyif verici.

Aslında günün fırsatı konsepti 3-4 senede bir tekrar gündeme gelebilecek bir model. Bugün tekrar moda olsa, 6 ay – 1 yıl için canlı bir sektör oluşturabilir. Ben hazırım, beklemedeyim! 🙂